విజయవంతమైన జీ-20 సదస్సు

భారత్‌ తొలిసారిగా అధ్యక్షతవహించి, అతిథ్యమిచ్చిన జీ-20 శిఖరాగ్ర సదస్సు ఢిల్లీ వేదికగా విజయవంతంగా సాగింది. ఢిల్లీ ప్రగతి మైదాన్‌లోని ‘భారత మండపం’ వేదికగా రెండు రోజుల సదస్సులో ప్రపంచ నేతలు పాల్గొన్నారు.

సదస్సు ప్రారంభంలో ప్రధాని నరేంద్ర మోడీ ఆఫ్రికన్‌ యూనియన్‌కు జీ-20లోకి స్వాగతం పలికారు. సభ్యులందరి అంగీకారంతో ఆఫ్రికన్‌ యూనియన్‌కు శాశ్వత సభ్యత్వం ఇస్తున్నట్లు ప్రకటించారు. ఈ సందర్భంగా ఆఫ్రికన్‌ యూనియన్‌ అధినేత అజాలీ అసౌమనీని శాశ్వత సభ్యులకు కేటాయించిన కుర్చీలో కూర్చోబెట్టారు. 55 సభ్య దేశాలున్న ఆఫ్రికా యూనియన్‌ (AU) జీ-20లో శాశ్వత సభ్య దేశంగా చేరింది. సుమారు 130 కోట్ల జనాభా కలిగిన AU చేరడంతో జీ20 కూటమి ప్రపంచానికి మరింత దగ్గరైంది.

జీ-20 సమావేశాల్లో న్యూఢిల్లీ డిక్లరేషన్‌ను మొదటిరోజునే సభ్య దేశాలు ఏకగ్రీవంగా ఆమో దించడం మరో విశేషం. ఇది భారత దౌత్యవేత్తలు చేసిన కృషికి, భారత్‌పట్ల ప్రపంచ దేశాలకు ఉన్న నమ్మకానికి నిదర్శనం. గతంలో జరిగిన జీ-20 సమావేశాలను గమనిస్తే చాలా వరకు సమావేశా లలో ఏకగ్రీవ తీర్మానాలు  లేవు. అయితే పాశ్చాత్య దేశాలకు, రష్యా,చైనాలకు మధ్య ఉక్రెయిన్‌ ప్రధాన సమస్యగా మారిన  నేపథ్యంలో ఉమ్మడి ప్రకటన ఉంటుందా అనే సందేహాలు కలిగాయి. కానీ అన్ని దేశాలకు ఆమోదయోగ్యమైన తీర్మానాన్ని ప్రకటిం చడంలో భారత్‌ విజయం సాధించింది. ప్రస్తుతం విదేశాంగ మంత్రులు, ఆర్థిక మంత్రులు, వాణిజ్యం మంత్రులు చోరవతో ఉమ్మడి సమావేశాలు జరిగాయి. 34 పేజీల ఢిల్లీ డిక్లరేషన్‌లో అనేక అంశాలు ఉన్నాయి. ఉక్రెయిన్‌లో యుద్ధం, అభివృద్ధి లక్ష్యాలు, క్లైమేట్‌ ఫైనాన్సింగ్‌, క్రిప్టోకరెన్సీ, తీవ్రవాదాన్ని ఎదుర్కోవడం గురించి డిక్లరేషన్‌లో పొందు పరిచారు.

ఉక్రెయిన్‌లో యుద్ధానికి సంబంధించి బాలిలో జరిగిన చర్చను గుర్తుచేసుకుంటూ, ప్రస్తుత ఢిల్లీ డిక్లరేషన్‌ను పునరుద్ఘాటించారు. రష్యాది ‘దురాక్రమణ’ అంటూ పేర్కొన్న బాలి ప్రకటనకు ఢిల్లీ డిక్లరేషన్‌  భిన్నమైనది. ఉక్రెయిన్‌ నుంచి రష్యా వైదొలగాలని ఐక్యరాజ్యసమితి కూడా తీర్మానం చేసింది. కానీ ఢిల్లీ ప్రకటన అలా లేదు. అన్ని దేశాలు పూర్తిగా U.N చార్టర్‌ ప్రయోజనాలు, సూత్రాలకు అనుగుణంగా వ్యవహరించాలని, ఏదైనా దేశ ప్రాదేశిక, సమగ్రత, సార్వభౌమాధి కారం లేదా రాజకీయ స్వాతంత్య్రానికి వ్యతిరేకంగా వ్యవహరించరాదని మాత్రమే పేర్కొంది.

భారత విదేశాంగ మంత్రి దీనిపై మాట్లాడుతూ బాలి డిక్లరేషన్‌, ఢిల్లీ డిక్లరేషన్‌కు చాలా వ్యత్యాసం ఉందని, అప్పటి పరిస్థితి భిన్నంగా ఉందని, అప్పటి నుండి చాలా విషయాలు జరిగాయని అన్నారు.. వాస్తవానికి డిక్లరేషన్‌ భౌగోళిక రాజకీయ విభాగంలో చూస్తే మొత్తం ఎనిమిది పేరాగ్రాఫ్‌లు ఉన్నాయి, వీటిలో ఏడు ఉక్రెయిన్‌ సమస్యపై దృష్టి సారించాయి.

డిక్లరేషన్‌లో భారత్‌ ఐదు ప్రధాన అంశాలకు ప్రాధాన్యతనిచ్చింది. దృడమైన, స్థిరమైన వృద్ధి, సుస్థిర అభివృద్ధి లక్ష్యాలపై పురోగతిని వేగవంతం చేయడం, ప్రపంచ పునరుద్దరణకు 21వ శతా బ్దంలో బహుపాక్షిక సంస్థల సృష్టి వంటి అనేక అంశాలతో పాటు సామాజిక-ఆర్థిక సమస్యలపై కూడా డిక్లరేషన్‌లో పేర్కొన్నారు. మరోవైపు ఉగ్రవాదాన్ని ఎదుర్కోవడం లాంటివి, రాజకీయ అంశాలపై కూడా దృష్టి సారించింది. మరొక సమస్య క్రిప్టోకరెన్సీని పర్యవేక్షించడం, నియంత్రిం చడం వంటి సమస్యలపై ఢిల్లీ డిక్లరేషన్‌ కట్టుబడి ఉంది.

వాతావరణ మార్పుపై కూడా ఢిల్లీ డిక్లరేషన్‌‌లో పేర్కొన్నారు. కనీసం అభివృద్ధి చెందిన దేశాలు, దీవులు పారిస్‌ ఒప్పందాన్ని అనుసరించాలని పేర్కొంది. గ్లోబల్‌ వార్మింగ్‌ 1.5 డిగ్రీ సెల్సియస్‌ పరిమితం చేయాలని స్పష్టం చేసింది. ప్రస్తుత పరిస్థుతులో ఇది కష్టమైనదే. కాబట్టి ఉద్గార లక్ష్యాలు సాధించాలిని ఢిల్లీ డిక్లరేషన్‌ జీ-20 దేశాల నాయకులను కోరింది. పునరుత్పాదక శక్తిని మూడు రెట్లు పెంచడం గురించి జీ-20 మొదటిసారి ప్రస్తావించింది. ప్రపంచవ్యాప్తంగా 2030 నాటికి సామర్థ్యం, శిలాజ సబ్సిడీలపై దృష్టి పెట్టండం, క్లైమెట్‌ ఫైనాన్స్‌లో బిలియన్ల నుండి ట్రిలియన్ల డాలర్లు వరకు భారీ దృష్టి వంటి వాటిపై జీ-20 మొదటి సారిగా మాట్లాడిరది.

జీ-20 సమావేశంలో కేవలం ఢిల్లీ డిక్లరేషన్‌ పై ఉమ్మడి ప్రకటన మాత్రమే కాదు, జీ-20లో భాగంగా అంతకు ముందు చాలా పని జరిగింది. 220 కంటే ఎక్కువ జీ-20 సమావేశాలకు భారత దేశం ఆతిథ్యం ఇచ్చింది. వాటిలో 17 మంత్రుల స్థాయి సమావేశాలున్నాయి. గడిచిన కొన్ని నెలలుగా భారతదేశ వ్యాప్తంగా 60 నగరాలు జీ-20 సమావేశాలకు అతిథ్యమిచ్చాయి. ఇందులో 43 దేశాలకు చెందిన అధ్యక్షులు, ప్రధానులు, UN, ప్రపంచ బ్యాంకు వంటి గ్లోబల్‌ ఏజెన్సీల అధిపతులు ఉన్నారు. 115 కంటే ఎక్కువ దేశాల నుండి 25,000 ప్రతినిధులు ఈ సమావేశంలో పాల్గొన్నారు. దాదాపు 112 ఫలితాల పత్రాలను విడుదల చేసింది. గత జీ-20 అధ్యక్షత వహించిన దేశాల కంటే దాదాపు రెండు నుండి ఐదు రెట్లు ఎక్కువ.

క్రాస్‌ కాంటినెంటల్‌ ఎకనామిక్‌ అనే పేరుతో మరో సమావేశం జరిగింది. భారత్‌, US, EU, సౌదీ అరేబియా, UAEలతో పాటు, భారతదేశం-మిడిల్‌ ఈస్ట్‌-యూరోప్‌ ఎకనామిక్‌ కారిడార్‌ (IMEE EC) ఏర్పాటుకు ఒక ఒప్పందాన్ని కుదుర్చుకుంది, ఇది పశ్చిమ ఆసియా, ఐరోపాకు వేగంగా, చౌకగా సముద్ర, రైలు రవాణా ఎంపికను అందిస్తుంది. చైనా వన్‌ బెల్ట్‌ వన్‌ రోడ్‌ (OBOR) చొరవకు కౌంటర్‌గా పరిగణించబడుతుంది.